ΡΑΜΝΟΥΝΤΑ-Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕ ΤΟ ΜΥΘΟ ΤΗΣ ΩΡΑΙΑΣ ΕΛΕΝΗΣ!

Στην κοιλάδα του Λιμικού στο βορειοανατολικό άκρο της Αττικής δίπλα από τον Ευβοϊκό κόλπο σώζονται τα ερείπια του αρχαίου δήμου του Ραμνούντος.

Εδώ βρίσκεται το περίφημο ιερό της Νεμέσεως που αποτελεί το σημαντικότερο ιερό της θεότητος στον ελλαδικό χώρο. Η θεά μοιάζει πολύ με την Άρτεμη και ίσως να αντιπροσώπευε μια τοπική της μορφή. Για να την κάνει δική του ο Δίας μεταμορφώθηκε σε κύκνο ενώ εκείνη είχε πάρει τη μορφή χήνας. Μετά την ένωση τους η Νέμεσις γέννησε ένα αυγό το οποίο δόθηκε στη Λήδα η οποία εκκολάπτει μέσα από αυτό την Ωραία Ελένη και τους Διόσκουρους.

Η περιοχή του Ραμνούντα κατοικείται συνεχώς από τη νεολιθική περίοδο. Ο Ραμνούς αναφέρεται από τον γεωγράφο Σκύλακα ως σημαντικό οχυρό. Το ιερό του είχε αποκτήσει μεγάλη φήμη. Ο αρχαϊκός ναός της Νεμέσεως καταστράφηκε από τους Πέρσες κατά την εισβολή του 480/479 π.Χ. όπως και τόσα άλλα κτίσματα της Αττικής. Το άγαλμα της θεότητας το είχε φιλοτεχνήσει ο Φειδίας. Το μάρμαρο είχαν φέρει οι Πέρσες και το προόριζαν για να φτιάξουν τρόπαιο ύστερα από την κατάληψη της Αθήνας. Βέβαια οι Πέρσες δεν κατέλαβαν ποτέ την Αθήνα. Το ιερό της Νέμεσης του Ραμνούντα είχε υποκινήσει τον αθηναϊκό στρατό να πολεμήσει στον Μαραθώνα. Το φρούριο του Ραμνούντα, όπως και αυτό του Σουνίου στη νότια άκτη της Αττικής, πιστεύεται πως κατασκευάστηκε κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου για τον έγεγχο των πλοίων που μετέφεραν σιτηρά προς την Αθήνα. 


Το 322 π.Χ. ο ναύαρχος του Μακεδονικού στρατού Κλείτος αποβίβασε στρατό στο Ραμνούντα. Από εκεί τον εκδίωξε ο Φωκίων που κατέλαβε το φρούριο. Το 296 π.Χ. το φρούριο το κατέλαβε ο Δημήτριος ο Πολιορκητής. Στους ελληνιστικούς χρόνους αρχίζει η παρακμή. Ο Πλίνιος αναφέρει ότι επισκέφτηκε το Δήμο του Ραμνούντα στα μέσα του 1ου αι. μ.Χ. Για το ναό του Ραμνούντα ενδιαφέρθηκε και ο Ηρώδης ο Αττικός που ίσως χρηματοδότησε την επισκευή του. Ο τόπος εγκαταλείπεται σταδιακά, αλλά μέχρι τον 4ο αι. μ.Χ. οι ναοί της Νέμεσης εξακολουθούν να διατηρούνται. Στα τέλη του 4ου αι. μ.Χ. τοποθετείται η καταστροφή του αγάλματος της θεάς από τους χριστιανούς. 

Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν από τους Dilettanti το 1813 και από τον Δημ. Φίλιο το 1880. Το 1958 πραγματοποιήθηκε μια σύντομη έρευνα από τον Ε.. Μαστροκώστα. Από το 1975 ως σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα ανασκάπτεται και μελετάται συστηματικά με χρηματοδότηση της Αρχαιολογικής Εταιρείας υπό τη διεύθυνση του Β. Πετράκου.

ΟΙ ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΠΥΡΓΟΙ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ!

                                ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΟΙΝΟΗΣ
Οι άγνωστοι Πύργοι γύρω από την λίμνη του Μαραθώνα. Που βρίσκονται τα εντυπωσιακά απομεινάρια της Φραγκοκρατίας και της οχύρωσης της αρχαίας Αθήνας. Επικοινωνούσαν μεταξύ τους και προστάτευαν από τις επιδρομές... 
Στην περιοχή του Βαρνάβα της Αττικής βρίσκονται δύο πύργοι οι οποίοι κατασκευάστηκαν σε δύο διαφορετικές περιόδους της ιστορίας. Στην αρχική φωτογραφία εικονίζεται ο αρχαιοελληνικός που χρονολογείται από τον 5ο αιώνα π.Χ. Αποτελούσε τμήμα της βόρειας οχύρωσης των Αθηναίων και χρησίμευε ως αμυντικός πύργος, φυλάκιο και φρυκτωρία. Ο άλλος πύργος βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση, περί τα 500 μέτρα και εκτιμάται ότι χτίστηκε επί Φραγκοκρατίας, μάλλον τον 13ο ή 14ο αιώνα. Δεδομένου ότι ο πύργος ήταν σχετικά μεγάλος και καλοχτισμένος, πιθανότατα χρησίμευε σαν τόπος κατοικίας κάποιου τοπικού άρχοντα. Παράλληλα ήταν μέρος ενός αμυντικού δικτύου πύργων που είχαν οπτική επαφή μεταξύ τους και που προστάτευαν την ανατολική Αττική από επιδρομές πειρατών κυρίως.... 
 ΠΥΡΓΟΣ ΣΤΟ ΒΑΡΝΑΒΑ



Οι διαστάσεις του πύργου είναι 5,40 μέτρα επί 9,46  και το μέγιστο ύψος του σήμερα είναι περί τα 11 μέτρα. Οι τοίχοι έχουν πάχος 0,91μ. Η είσοδος, που δεν σώζεται, πρέπει να ήταν στο δεύτερο όροφο. Υπάρχει ένα άνοιγμα χαμηλά στη δυτική πλευρά που πρέπει να δημιουργήθηκε πολύ μεταγενέστερα. Το ισόγειο είχε θολωτή οροφή που δεν διασώζεται, διακρίνονται όμως τα αψιδωτά στηρίγματά της. Το ισόγειο χωριζόταν σε δύο χώρους από έναν τοίχο στη μέση πάχους 62 εκατοστών. Ο τοίχος αυτός επεκτεινόταν, απ’ ό,τι φαίνεται και στον πρώτο όροφο, παρόλο που ελάχιστα σώζονται από τους επάνω ορόφους. Στους τοίχους υπάρχουν διάφορα ανοίγματα, σχισμές και κόγχες. Στο μέσο κάθε πλευράς, στο ύψος του δευτέρου ορόφου υπήρχε από ένα μεγάλο ορθογώνιο παράθυρο χωρίς πλαίσιο. Η Λίμνη με τους Πύργους Στην ευρύτερη περιοχή που συνορεύει με την Λίμνη του Μαραθώνα καταγράφονται και άλλοι πύργοι που συνδέονται με την φραγκική κυριαρχία. Οι κατασκευές έγιναν όταν δεν υπήρχε η τεχνητή λίμνη του Μαραθώνα, παρά μια μικρή κοιλάδα που τη διέσχιζε ο ποταμός Χάραδρος. Ερείπια μεσαιωνικού πύργου βρίσκονται στη περιοχή Γαϊτάνα, στη βόρεια όχθη της Λίμνης του Μαραθώνα και μόλις 20 μέτρα απόσταση από τα νερά της λίμνης...
 ΑΡΧΑΙΚΟΙ ΠΥΡΓΟΙ ΤΟΥ ΒΑΡΝΑΒΑ


Πύργος Γαϊτάνας ή Παλιόπυργος. Μόνο ο βορειοδυτικός και βορειοανατολικός τοίχος σώζονται.  Οι διαστάσεις του πύργου είναι 4,18 επί 5,40 μέτρα. Το πάχος των τοίχων είναι μεταξύ 80-85 εκατοστών. Το μέγιστο σωζόμενο ύψος είναι 3,10 μέτρα. Ο πύργος είναι χτισμένος με αργόλιθους και κεραμικά στοιχεία που συνδέονται με ασβεστοκονίαμα. Πληροφορίες από τον Καστρολόγο και φωτογραφίες από Ιωάννη Δέδε. Το πιο πιθανό είναι ο Πύργος Γαϊτάνας να κτίστηκε στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα όταν την περιοχή διαφέντευαν οι De LaRoche. Υπλογίζεται ότι θα χτίστηκε περίπου το 1250 μ.Χ. από τον ιδρυτή της οικογένειας, Όθωνα Ντε λα Ρος, ο οποίος έγινε άρχοντας του Δουκάτου των Αθηνών, που περιελάμβανε την Αττική, τη Θήβα και τα περίχωρα της. Παρόμοιο Πύργο ανέγειρε κοντά στο χωριό του Μαραθώνα στο σημείο που ξεκινά το φαράγγι της Οινόης. Ο Πύργος αυτός έχει αναστηλωθεί και είναι θαυμάσιο αξιοθέατο της περιοχής.... 
Οι πύργοι είχαν μεταξύ τους οπτική επαφή και επικοινωνούσαν. Το δίκτυο συμπλήρωναν δύο ακόμα που σήμερα δεν υπάρχουν. Ο πύργος της «Γούρμας Ανδριωμένης» και του Καλεντζίου (Βόθωνας). Και οι δύο πύργοι δεν υπάρχουν πλέον.... 
 ΠΥΡΓΟΣ ΓΑΙΤΑΝΑΣ Η ΠΑΛΙΟΠΥΡΓΟΣ

“Oυκ εά με καθεύδειν το του Μιλτιάδου τρόπαιον”

Το τρόπαιο των Αθηναίων στο Μαραθώνα -περιοχή πεδιάδας - τοποθεσία Παναγία Μεσοσπορίτισσα ήταν σύμβολο νίκης που τοποθετείτο μετά τη μάχη στο σημείο ακριβώς εκείνο που ο εχθρός τράπηκε σε φυγή.

Σύμφωνα με τον Παυσανία, το του Μιλτιάδου τρόπαιο, ήταν κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο, σε αντίθεση με τα πρόχειρα, ξύλινα,  τρόπαια των μαχών ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις. Ανακαλύφθηκε το 1966 (μόνο το κιονόκρανο και τμήματα τεσσάρων σπονδύλων). Το Τρόπαιο έχει μήκος 10 μέτρα και ανακατασκευάστηκε πρόσφατα από νέο μάρμαρο.

Έχει τοποθετηθεί στην πεδιάδα που διεξήχθη η ιστορική μάχη του Μαραθώνα. Βρίσκεται δίπλα στον αμπελώνα και το οινοποιείο Σκουζέ όπου φαίνεται να έχει βρεθεί πλήθος οστών που ανήκαν σε εκατοντάδες νεκρούς, προφανώς από τους νεκρούς Πέρσες.

Κάτω από το χώμα του Τρόπαιου, λοιπόν,  βρίσκεται το σημείο των μεγαλύτερων μαχών των Ελλήνων εναντίον των Περσών.

”Ουκ εα με καθεύδειν το του Μιλτιάδου τρόπαιον”

Ο Πλούταρχος αναφέρει πως ο Θεμιστοκλής, όταν τον ρώτησαν για την αλλαγή στον τρόπο της ζωής του, ύστερα από την περίλαμπρη νίκη του Μιλτιάδη στον Μαραθώνα, έλεγε: ” ως καθεύδειν αυτόν ουκ εώη το Μιλτιάδου τρόπαιον”, δηλαδή πως δεν τον άφηνε να ησυχάσει το τρόπαιο (η νίκη) του Μιλτιάδη (στον Μαραθώνα). Η απάντηση έμεινε παροιμιώδης και λέγεται, όταν κατόρθωμα άλλου γίνεται κίνητρο για τη δική μας προσπάθεια και δραστηριότητα.  Στον Θεμιστοκλή είχε σαν αποτέλεσμα τη μεγάλη νίκη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, που ήταν πράγματι δικό του κατόρθωμα…

Άγιος Σωκράτης

Στον ίδιο χώρο βρίσκεται και μία εκκλησία (γιατί άραγε;) με το όνομα Παναγία η Μεσοσπορίτισσα εντός της οποίας βρίσκεται μια αγιογραφία, ολόσωμη σε διαστάσεις ανθρώπου, που απεικονίζει τον … Άγιο Σωκράτη!
   

Επίλογος

Όλος ο σημαντικός αυτός τόπος είναι παρατημένος. Κομμάτια αρχαίων μελών βρίσκονται διασκορπισμένα παντού, η ταλαιπωρημένη επεξηγηματική πινακίδα έχει διαλυθεί κάτω από τον καυτό ήλιο και η ιστορικήσημασία του χώρου καταπιέζεται μέσα στον περίβολο χώρο της ξένηςπρος την φύση, την ιστορία και το νόημα του μνημείου, εκκλησίας…