ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Γεννημένος πριν από 192 χρόνια στο Landau του Παλατινάτου, 26 ΜΑΡΤΙΟΥ 1832 ο Michel Bréal είναι τυπικά γνωστός ως εξαιρετικός γλωσσολόγος μεταξύ των ειδικών – αυτό αναφέρεται επίσης στην αναμνηστική πλάκα στον τόπο γέννησής του. Αυτή η συνεισφορά, ωστόσο, δείχνει έναν άλλο Bréal: τον άνθρωπο που έδωσε την έμπνευση για τον Ολυμπιακό Μαραθώνιο στην Αθήνα το 1896. Βασισμένο σε επιστολές μεταξύ του Bréal και του Pierre de Coubertin, ο οποίος ίδρυσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες ιδρύοντας τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) το 1894 , το άρθρο ανιχνεύει τα βήματα από την σύλληψη του μαραθωνίου μέχρι τον πρώτο αγώνα στην Αθήνα το 1896.
Ο Bréal στο Ιδρυτικό Συνέδριο των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι το 1894
Όταν το Ιδρυτικό Συνέδριο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής συνήλθε στις 23 Ιουνίου 1894 στη Σορβόννη στο Παρίσι, αποφάσισαν να επαναφέρουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες σε σύγχρονη μορφή. Η υιοθέτηση αυτής της ιδέας, σε όλο τον κόσμο, έφτασε σε θριαμβευτική κορύφωση αυτή τη στιγμή και έχει διαρκέσει μέχρι σήμερα. Μεταξύ των 78 συμμετεχόντων από 37 αθλητικούς οργανισμούς που εκπροσωπούσαν εννέα χώρες ήταν 58 Γάλλοι, οι οποίοι εκπροσώπησαν 24 εθνικούς οργανισμούς και αθλητικούς συλλόγους.
Για να κάνει καλή εντύπωση στο κοινό το Ιδρυτικό Συνέδριο, ο 31χρονος Γάλλος βαρόνος Pierre de Coubertin, ο οποίος εκείνη την περίοδο ήταν Γενικός Γραμματέας της Γαλλικής Ένωσης Σχολικών Αθλητικών Σωματείων (USFSA), είχε προσκαλέσει γνωστούς εγχώρια και ξένα επίτιμα μέλη για να ηγηθούν του προγράμματος. Κατάφερε επίσης να πείσει δυναμικά σημαντικούς Γάλλους να λάβουν μέρος. Ήθελε να προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον του κοινού στη Γαλλική Εταιρεία στο Κογκρέσο και τη μεγάλη ιδέα του για τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ως εκ τούτου, ο χώρος συνάντησης, στην πραγματικότητα η μεγάλη αίθουσα και οι παρακείμενες αίθουσες του εξίσου νέου επίσημα εγκαινιασμένου κεντρικού κτιρίου του Πανεπιστημίου του Παρισιού - της Σορβόννης - αποδείχθηκαν εξαιρετικά κατάλληλοι.
Ωστόσο, μάταια κοιτάμε τον κατάλογο των επίτιμων μελών του διάσημου κλασικού φιλολόγου Michel Bréal, ο οποίος από το 1889 ήταν καθηγητής στο Γαλλικό Ινστιτούτο, το οποίο είναι το επίλεκτο αθλητικό κέντρο εκπαίδευσης Γάλλων διανοουμένων.
Δυστυχώς, δεν τον βλέπουμε στις λίστες συμμετεχόντων ή στα πρωτόκολλα των επιμέρους επιτροπών του συνεδρίου. Το ένα ήταν για τη διεθνή οργάνωση ερασιτεχνικών κανονισμών, το άλλο για τη συμβουλευτική επιτροπή για την ιδέα του Coubertin για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, συμπεριλαμβανομένων διαφορετικών τύπων αθλημάτων. Εδώ δεν έγινε λόγος για τον μαραθώνιο ως πιθανή ολυμπιακή πειθαρχία. Επομένως, προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Coubertin έγραψε το 1909: «Ο Michel Bréal, ο οποίος παρακολουθούσε πολύ προσεκτικά τις εργασίες του Κογκρέσου, ήταν πολύ θετικός».
Ως μακροχρόνιος Γενικός Επιθεωρητής του Κρατικού Εκπαιδευτικού Συστήματος στα πανεπιστήμια από το 1879 έως το 1888 ο Bréal ήταν, αναμφίβολα, στενός γνώριμος του Jules Simon, ο οποίος είχε διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην Τρίτη Δημοκρατία. Με την προτροπή του Coubertin, είχε δηλώσει πρόθυμος να αναλάβει την προεδρία των Γαλλικών Σχολικών Αθλητικών Συλλόγων το 1888, και ως εκ τούτου έγινε ο κρίσιμος υποστηρικτής του Coubertin για τα μεταρρυθμιστικά σχέδια για την αύξηση της φυσικής αγωγής στα σχολεία. Μέσω αυτού ο Coubertin θα πρέπει να έχει έρθει σε επαφή με τον Bréal, ακόμα κι αν ο συγγραφέας δεν διαθέτει ξεκάθαρα στοιχεία.
Είναι ακόμη πιο περίεργο το γεγονός ότι ο Bréal δεν ήταν μόνο παρών στο συμπόσιο λήξης του Κογκρέσου. Υπάρχει ακριβής περιγραφή του συμποσίου και του σχεδίου καθισμάτων. Σύμφωνα με αυτό, ο κ. Bréal καθόταν στα δεξιά του Coubertin και στα αριστερά του ήταν ο Αμερικανός βιογράφος του Ναπολέοντα, καθηγητής William Sloane, ένα από τα ιδρυτικά μέλη της ΔΟΕ.
Όπως μπορείτε να διαβάσετε στο πρώτο δελτίο της νεοϊδρυθείσας Διεθνούς Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων, ο Bréal μίλησε αμέσως μετά τον Coubertin και περιέγραψε λεπτομερώς τα επιτεύγματα, ιδιαίτερα την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Ο Bréal τελείωσε την ομιλία του μετά το δείπνο, εφιστώντας εύγλωττα την προσοχή στο διάσημο αθλητικό σύνθημα «citius, fortius, altius» (γρηγορότερο, δυνατότερο, υψηλότερο) που διατύπωσε ο πατέρας Didon και έγινε δεκτό ως σύνθημά του από το Κογκρέσο.
Η αναφορά στον Δομινικανή πατέρα Henri Didon, γνωστό ως ιεροκήρυκας σε όλη τη Γαλλία, μπορεί να ήταν τόσο για τον Bréal, όσο και για τον Coubertin, μια καλά μελετημένη στρατηγική. Η ερμηνεία του Bréal για το νέο ολυμπιακό σύνθημα «citius, fortius, altius» δυστυχώς δεν έχει καταγραφεί, απλώς η διάχυτη αναφορά στην ομιλία του μετά το δείπνο. Ήταν προορισμένος να είναι καθηγητής Συγκρίσιμης Φιλολογίας στο Collège de France. Το γεγονός ότι στην ομιλία του συνέδεσε το εξαιρετικό γεγονός της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων με την ανάπτυξη των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης» έδειξε μια οραματική κοσμοθεωρία, την οποία συνέδεσε με τη θεμελιωδώς διεκδικημένη ιδέα της ειρήνης του Coubertin. Αυτό το καινοτόμο έργο του απέδειξε ότι ήταν πρωτότυπος στοχαστής ή πιο πιθανό να αναφερόταν στους άνδρες αθλητές της αρχαιότητας;
Η προέλευση της ιδέας ενός Ολυμπιακού Μαραθωνίου
Τι έκανε τον Michel Bréal αξέχαστο στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων; Μπορείτε να το διαβάσετε στην επιστολή του της 15ης Σεπτεμβρίου 1894 από το Glion (Kanton Waadtland) στην Ελβετία, στην οποία πρότεινε στον Coubertin να εισαγάγει στο επίσημο πρόγραμμα για τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αθήνα το 1896 ως επίσημο διαγωνισμό, μια μεγάλη απόσταση από Μαραθώνας προς την Πνύκα, τον περίφημο τόπο συνάντησης των Αθηναίων, κοντά στην Ακρόπολη. Ταυτόχρονα προσφέρθηκε να χορηγήσει το απαραίτητο τρόπαιο για τον νικητή.
Η πιο σημαντική πρόταση σχετικά με την προέλευση του μαραθωνίου βρίσκεται στο τέλος της επιστολής και έχει ως εξής:
Αν πάτε στην Αθήνα, θα μπορούσατε να δοκιμάσετε να δείτε αν θα μπορούσε να οργανωθεί τρέξιμο μεγάλης απόστασης από τον Μαραθώνα στην Πνύκα. Αυτό θα τονίσει τον χαρακτήρα της Αρχαιότητας. Αν ξέραμε τον χρόνο που χρειαζόταν ο Έλληνας στρατιώτης για την απόσταση, θα μπορούσαμε να κάνουμε ρεκόρ. Προσωπικά διεκδικώ την τιμή να χορηγήσω το τρόπαιο του Μαραθωνίου.
Οι λέξεις της πλήρους επιστολής στη γαλλική μεταγραφή είναι οι εξής:
Glion (Vaud) 15 Σεπτεμβρίου 94
Cher Monsieur
Votre aimable lettre, après avoir quelques temps couru après moi, vient enfin de me rejoindre ici, et j'ai hâd'yte απάντηση.
Il va sans sire que je vous donne mon adhésion pleine et entière pour le Comité.
Quant à la conférence, permettez que je m'excuse pour plusieurs raisons, dont je vous donnerai une seule, que vous apprécierez sureement.
« Les jeux de la Paix » forment un très beau sujet, sur lequel il ya des choses vraies et utiles à dire. Mais il me semble qu'elles seront mieux dites par un étranger (Italien, Suisse ou Belge) que par un français. Inutile de vous développer cela. Il me semble que vous devriez vous adresser à un homme comme M. Bonghi ou comme MR Rod. Si vous teniez cependant à ce que fût un Français, l'homme indiqué serait Jules Simon.
Ne croyez pas que je me défile. J'agis au point de vue et dans l'intérêt de votre œuvre, dont je désire la réussite.
J'ai reçu en Bretagne, où j'étais il ya trois semaines, le 1er numéro du Bulletin et je l'ai fait circuler.
Vous faites bien de mettre en mouvement vos amis américains. Ils ont la pratique des grandes réunions et ils seront des auxiliaires précieux.
Puisque vous allez à Athènes, voyez donc, si l'on peut organizer une course de Marathon au Pnyx. Αντίκα Cela aura une saveur. Si nous savions le temps qu'a mis le guerrier grec, nous pourrions établir le record. Je réclamerais pour ma part l'honneur d'offrir « la Coupe de Marathon ».
Συγγνώμη pour ces lignes écrites au galop dans un chambre d'auberge. Je vous envie de pouvoir dater votre lettre du lieu où vous êtes, Avec plaisir je signerais
Michel Bréal
A la Bréaut !
Cela satisferait mes instincts de philologue.
Je ne sais si l'on vous a dit que j'ai eu la maladresse d'aller vous voir le lendemain de votre départ de Paris. Ce sera pour cet hiver. Votre dévoué
MB
Σε αυτή την επιστολή Bréal, αναφέρεται σε δύο βασικά σημεία στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων. Η προθυμία του να γίνει μέλος μιας νεοϊδρυθείσας επιτροπής για τη γαλλική ομάδα, η οποία αργότερα θα γινόταν το ΝΟΚ της Γαλλίας, (τώρα ονομάζεται Comité National Olympique et Sportif François) συντομογραφία CNOSF. Φαίνεται ότι ο Coubertin είχε προτείνει τη συμμετοχή σε μια αχρονολόγητη επιστολή. Το δεύτερο σημείο αναφέρεται σε μια πρόταση του Coubertin για τη δημιουργία μιας σχέσης μεταξύ των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων και ενός Διεθνούς Κινήματος Ειρήνης, που τότε υποστηρίχθηκε από τον Jules Simon. Ως εκ τούτου, ο Bréal συνιστά στον Coubertin ότι από εκεί και πέρα όλες οι ξένες πρωτοβουλίες θα πρέπει να κατευθύνονται στη νεοσύστατη ΔΟΕ, αντί στον ίδιο ως Γάλλο, για να δημιουργήσει περισσότερο ενδιαφέρον.
Στην ίδια επιστολή ο Coubertin θα πρέπει να ενημέρωσε τον Bréal για την πρόθεσή του να ταξιδέψει στην Αθήνα για να προχωρήσει η απόφαση του Κογκρέσου για τη διεξαγωγή των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων το 1896. Η πρόταση του Μαραθωνίου σχετίζεται με το προγραμματισμένο ταξίδι του Coubertin στην Ελλάδα αργά. 1894.
Πρέπει να αναρωτηθούμε, πολύ σωστά, με ποια αιτιολόγηση βασιζόταν αυτή την εποχή η γνώση της Ελληνικής Αρχαιότητας του Coubertin και πόσο σημαντική ήταν για αυτόν.
Ακολουθούν μερικές σημαντικές ημερομηνίες στη ζωή του:
Ο Pierre de Coubertin γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1863 στο Παρίσι ως γιος μιας πολύ αξιοσέβαστης ευγενούς οικογένειας και πέθανε στις 2 Σεπτεμβρίου 1937 στη Γενεύη (Genf). Τα δημοσιευμένα λογοτεχνικά του έργα αποτελούνται από περίπου 15.000 έντυπες σελίδες, μεταξύ των οποίων 34 βιβλία, 50 μπροσούρες, περίπου 1.100 περιοδικά και άρθρα εφημερίδων. Σχεδόν το 60% των έντυπων έργων του περιέχουν ιστορικό περιεχόμενο, ανάμεσά τους και μια τετράτομη Παγκόσμια Ιστορία. Παρόλα αυτά, ο Κουμπερτέν δεν ήταν ιστορικός με την επιστημονική έννοια. Δεν έκανε καμία ιστορική έρευνα. Οι θεωρίες του ήταν πολύ πιο δυνατές από εκείνες του κοινωνικού μεταρρυθμιστή Frédéric le Play και του Albert Sorrel, του πανεπιστημιακού καθηγητή του στην École des Sciences Politiques. Θαύμαζε τις εκπαιδευτικές ιδέες του Jules Simon και τις αγγλικές διδασκαλίες Φυσικής Αγωγής του Thomas Arnold, Διευθυντή της Σχολής Ράγκμπι.
Ως εκλεκτικός με την καλύτερη δυνατή έννοια, όχι μόνο αναγνώρισε την ιστορική σύνδεση μιας αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά, επίσης, εν γνώσει του την καθοδήγησε προς την αποδοχή από το κοινό. Αργότερα έγραψε: «Ο Ολυμπισμός ανήκει φυσικά στην ιστορία. Ο εορτασμός των Ολυμπιακών Αγώνων σημαίνει αναφορά στην ιστορία. Έτσι μπορεί να διαφυλαχθεί καλύτερα η ειρήνη». Ο Coubertin δεν έκανε απλώς απλή αναφορά στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά εξέτασε ολόκληρη την ιστορική διαδικασία και τη συμμόρφωση του φυσικού νόμου, που αποκαθιστά την ισορροπία νου και σώματος. Για τον Coubertin το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους.
Σε αυτόν τον «ρεαλιστικό ιστορικισμό» πρέπει να αναγνωρίσουμε την κατανόηση της αρχαιότητας από τον Coubertin. Η κύρια σκέψη του δεν είναι τόσο η μετάδοση των γεγονότων αλλά το πρότυπό του για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Ο υπάρχων κατάλογος (με ημερομηνία 1944), από την ιδιωτική του βιβλιοθήκη, τεκμηριώνει περίπου 450 έργα και περιλαμβάνει μερικά περιοδικά, ένα εντελώς μικρό απόθεμα προσωπικής λογοτεχνίας. Μια ανάλυση των τίτλων των βιβλίων αποδεικνύεται μάλλον αραιή όσον αφορά την ελληνική ιστορία, ιδιαίτερα τους περσικούς πολέμους. Μόνο 29 βιβλία ασχολούνται με την ελληνική ή τη ρωμαϊκή ιστορία, και από αυτά μόνο τα επτά εμφανίστηκαν πριν από το 1894. Μόνο πέντε συγγραφείς του αρχαίου κόσμου βρίσκονται στα προσωπικά υπάρχοντα του Coubertin. Στο πλήρες ευρετήριο των τίτλων της βιβλιοθήκης του δεν υπάρχει ούτε ένα έργο από τον Bréal. Προφανώς αυτή η γλωσσική έρευνα δεν τον ενδιέφερε. Από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχει καμία αναφορά για αφιέρωση από τον Bréal που να επιβεβαιώνει μια στενότερη σχέση με τον νεαρό Coubertin, όπως συνέβη με άλλες προσωπικότητες ή συγγραφείς.
Σύμφωνα με τις δικές του δηλώσεις, η σχολική περίοδος του Coubertin στο κολλέγιο των Ιησουιτών στην Rue de Madrid στο Παρίσι ήταν ένας πολύ αποφασιστικός παράγοντας στην εικόνα του για την αρχαιότητα. Ανέφερε πολλές φορές, έναν δάσκαλο, τον Ιησουίτη πατέρα Jules Carron, που του εμφύσησε την αγάπη για την ελληνική αρχαιότητα. Μαζί του ο Coubertin σπούδασε ρητορική, η οποία ήταν στο χρονοδιάγραμμα καθημερινά σε περαιτέρω κλασικές σπουδές για την ηλικιακή ομάδα 15 -17. Από τον αριθμό των βιβλίων Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων, στη συλλογή του, μπορεί να υποτεθεί ότι ο Coubertin γνώριζε την ιστορία της μάχης στον Μαραθώνα και επίσης γνώριζε τον θρύλο που λέει για την επιτυχία του τρεξίματος του Αθηναίου στρατιώτη. Αφού ανακηρύχθηκε νικητής, αυτός ο στρατιώτης προφανώς κατέρρευσε και πέθανε στην Πνύκα.
Η ιδέα του μαραθωνίου του Michel Bréal
Ιστορικό λόγοι για την ιδέα του Bréal
Τι θα μπορούσε να είχε πείσει τον Bréal, δυόμισι χιλιάδες χρόνια αργότερα, να δώσει τόση σημασία σε αυτό το θρυλικό γεγονός μιας μεγάλης διαδρομής, από τον Μαραθώνα στην Αθήνα; Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι ένας κλασικός φιλόλογος της ποιότητας του Bréal θα πρέπει να επηρεάζεται από θρύλους, που γράφτηκαν από τον συγγραφέα Πλούταρχο 600 χρόνια μετά τη μάχη.
Ο H. Gillmeister είναι της άποψης ότι ο Bréal μπέρδεψε δύο από τους θρύλους του Ηρόδοτου.
Πρώτον, η αποστολή Αθηναίου αγγελιοφόρου στη Σπάρτη, πριν από τη μάχη του Μαραθώνα το 492 π.Χ., με αίτημα για όπλα. Αυτός ο θρυλικός γρήγορος δρομέας υποτίθεται ότι έχει τρέξει την απόσταση των 240 χιλιομέτρων σε μιάμιση μέρα.
Ο δεύτερος μύθος αφορά την εντυπωσιακά γρήγορη υποχώρηση από τους βαριά θωρακισμένους επιτυχημένους Αθηναίους σε απόσταση 40 χιλιομέτρων από τον Μαραθώνα στην Αθήνα. Αυτή η σημαντική απόσταση καλύφθηκε σε μία μόνο μέρα για να προστατεύσουν την πόλη τους από μια πιθανή θαλάσσια επίθεση.
Μια απόσταση 240 χιλιομέτρων ήταν αδιανόητη για την Bréal παρόλο που το σημερινό ρεκόρ για το ετήσιο Σπάρταθλον από τον Μαραθώνα στη Σπάρτη είναι 20 ώρες και 25 λεπτά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε την περιγραφή του Ρωμαίου συγγραφέα Πλούταρχου, (600 χρόνια μετά τη μάχη) του θρύλου του νικηφόρου αγγελιοφόρου και του θανάτου του στο Aeropag.
Η ιδέα του Bréal σίγουρα ενθαρρύνθηκε μετά την ανακάλυψη του πεδίου μάχης στον Μαραθώνα το έτος 1890, όταν οι αρχαιολόγοι αναγνώρισαν έναν μικρό λόφο στις πεδιάδες του Μαραθώνα ως τύμβο του Αθηναίου στρατιώτη που σκοτώθηκε σε δράση το έτος 492 π.Χ. Αυτό επιβεβαίωσε για τον Bréal την ύπαρξη αρχαίων ιδεών με τη διδασκαλία των γλωσσών, όπως διαπιστώνεται στο βιβλίο του «About the Teaching of Ancient Languages».
Πραγματοποίηση της Ιδέας του Μαραθωνίου στην Αθήνα
Το πρόγραμμα στίβου που σχεδιάστηκε για την Αθήνα βασίστηκε κυρίως στους κανονισμούς της Αγγλικής Ερασιτεχνικής Αθλητικής Ένωσης (ΑΑΑ), που είχε αναπτυχθεί από τα μέσα του 19ου αιώνα και δεν περιείχε αγώνες τρεξίματος μεγάλων αποστάσεων. Στο πρόγραμμα των Αγώνων αναφέρθηκε επίσης ότι οι αγώνες, (μέχρι 1500μ), θα πρέπει να διεξάγονται στο μετρικό σύστημα, σύμφωνα με τους κανονισμούς της USFSA, της ένωσης σχολικών αθλημάτων Coubertin. Είναι λόγω του μετρικού συστήματος που η USFSA στην Αγγλία ανέλαβε τις αποστάσεις τρεξίματος.
Η ιδέα του Bréal πρέπει να προκάλεσε τον ενθουσιασμό του Coubertin επειδή στο δημοσιευμένο πρόγραμμα του 1895 για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, στο δελτίο Νο. 3, ο αγώνας στίβου χωριζόταν στα εξής:
• Αγώνες τρεξίματος: 100 m, 400 m, 800 m, και 1500 μ. Εμπόδια 110 m, σύμφωνα με τους κανόνες και τους κανονισμούς USFS.
• Άλλα γεγονότα: Άλμα εις μήκος και άλμα εις ύψος, άλμα επί κοντώ, βολή και Δισκοβολία, στους κανόνες ΑΑΑ.
• Εκδήλωση τρεξίματος που ονομάζεται «Marathon» σε απόσταση 48 χλμ. από τον Μαραθώνα στην Αθήνα για ένα τρόπαιο, με χορηγό τον κ. M. Bréal, μέλος του «Institut de France».
Αν εμπιστευτούμε τα χειρόγραφα σχόλια του Coubertin, στο εξώφυλλο του προγράμματος τον Νοέμβριο του 1894, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, τότε η ιδέα του Bréal όχι μόνο κέρδισε την υποστήριξή του αλλά, ίσως, προκάλεσε τον ενθουσιασμό του. Σίγουρα προκάλεσε τον ενθουσιασμό στους επιφυλακτικούς Έλληνες καλεσμένους του. Η νεαρή Ελληνική Δημοκρατία αναζητούσε τη δική της ταυτότητα και έτσι η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων και η ιδέα του Μαραθωνίου στην πρωτεύουσα της Αθήνας ήρθε την κατάλληλη στιγμή.
Στα Εθνικά Αρχεία της Αθήνας ανάμεσα στο κτήμα Βικέλα βρίσκει κανείς μια σημαντική επιστολή με ημερομηνία 9 Ιανουαρίου 1896 από το Bréal προς τον Βικέλα. Στην επιστολή αυτή ο Bréal ζητά τη μετάφραση στα Νέα Ελληνικά για την προγραμματισμένη επιγραφή στο τρόπαιο του μαραθωνίου. Δίνει τον λόγο ότι οι νέοι επιτυχημένοι αθλητές δεν θα μπορούσαν να το καταλάβουν. Πρέπει οπωσδήποτε να πίστευε ότι ο νικητής ήταν Έλληνας αθλητής.
Από την αλληλογραφία του Bréal στον Coubertin δεν υπάρχει καμία αναφορά για επιβεβαίωση από τον Coubertin για την αποδοχή της ιδέας του μαραθωνίου, εκείνη την εποχή. Υπήρχε απλώς μια αχρονολόγητη κάρτα επίσκεψης από τον Bréal που συγχαίρει τον Coubertin για τη γέννηση του πρώτου του παιδιού, ενός γιου Jacques, τον Φεβρουάριο του 1896, στην οποία έγραφε: «Μην ταξιδέψετε στην Αθήνα πριν σας δώσω κάτι να πάρετε για μένα. .» Ο Bréal αναφερόταν στο τρόπαιο που είχε χορηγήσει, το οποίο είχε φτιαχτεί από έναν κοσμηματοπώλη στο Παρίσι.
Θα εκπλήξει τον αναγνώστη να σημειώσει, στην αλληλογραφία και στα δύο πρώτα έντυπα προγράμματα, ότι αναφέρθηκε ένας μαραθώνιος 48 χιλιομέτρων. Ο Karl Lennartz, ο ιστορικός αθλητισμού της Κολωνίας το παρακολούθησε και κατέληξε στο εξής συμπέρασμα:
Εκεί, ανάμεσα στις πεδιάδες του Μαραθώνα και την πόλη της Αθήνας, βρίσκεται η οροσειρά του Πεντελικού όπου η ψηλότερη κορυφή είναι 1109 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η αρχαία διαδρομή πιθανότατα οδηγούσε προς τα πάνω μέσα από τα βουνά σε ένα ιερό ιερό στο Διόυσο (350 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας), τότε ήταν αρκετά επίπεδη και στη συνέχεια έπεφτε απότομα στα σημερινά προάστια της Εκάλης, της Κεφισιάς και του Αμορούσι.
Στη δεκαετία του 1930, ο Έλληνας ιστορικός αθλητισμού Ίων Ιωαννίδης εξέτασε τα πιθανά μονοπάτια προς τα βουνά από το πεδίο της μάχης στον Μαραθώνα. Βρήκε επίσης μια καλή βατή διαδρομή που οδηγούσε στο γήπεδο της Αθήνας. Ο Ιωαννίδης υποθέτει ότι στα τέλη του 19ου αιώνα δεν υπήρχε δρόμος στα βουνά μεταξύ του Μαραθώνα και του Ιερού Διόυσου και γι' αυτό οι διοργανωτές έπρεπε να διαλέξουν τη μακρύτερη διαδρομή νότια προς την Αθήνα, γύρω από την οροσειρά και κάτω μεταξύ του Πεντελικού και του Υμετών. βουνά.
Η διαδρομή αυτή έχει μήκος περίπου 40 km και περιλαμβάνει ανάβαση 250μ.
Ο Γερμανός Ολυμπιονίκης του 1896, ο οποίος αργότερα έγινε ο γνωστός αθλητικός δημοσιογράφος Kurt Doerry έγραψε ως αυτόπτης μάρτυρας στο αθλητικό περιοδικό Sport στην Bild: «Ο μαραθώνιος πέρασε πάνω από βουνά και κοιλάδες, πάνω από πετρώδεις ογκόλιθους και σκονισμένους δρόμους, μερικές φορές ανέβηκαν χιλιόμετρα στο βουνό, με μια λέξη, είναι ένα εξαιρετικό επίτευγμα που περιμένει τους μαραθωνοδρόμους». Στο πρώτο έντυπο πρόγραμμα έγινε επίσης λόγος για 48 χλμ περίπου, αλλά στα τελευταία έντυπα προγράμματα που στάλθηκαν με τις προσκλήσεις αναφέρονταν μόνο 42 χλμ. Στο αναλυτικό πρόγραμμα στο δελτίο της οργανωτικής επιτροπής, με ημερομηνία 15 Φεβρουαρίου 1896, καταγράφηκε για τέταρτη μέρα μαραθώνιος δρόμος 40 χλμ.
Για αυτόν τον ειδικό διαγωνισμό συμφωνήθηκαν και δημοσιεύθηκαν αρκετοί κανόνες:
1. Ο μαραθώνιος δρόμος εκτείνεται σε μια κύρια διαδρομή από την Αθήνα πάνω από την Κηφισιά – και το Herodes Atticus-Allee μέχρι το Στάδιο Πενθενίκον. Η απόσταση είναι 40 χλμ.
Η κλήρωση αποφασίζει τη θέση εκκίνησης ενός δρομέα. Η εκκίνηση είναι στη μία το μεσημέρι και κάθε δρομέας θα επιβλέπεται από έναν αεροπόρο. Νικητής είναι αυτός που φτάνει πρώτος στο Sphentonen στο γήπεδο.
Όποιος ενοχλεί έναν συναθλητή κάνει μια σύντομη διαδρομή ή που χρησιμοποιεί τα μέσα μεταφοράς θα αποκλειστεί.
2. Την προηγούμενη ημέρα και την πραγματική ημέρα του μαραθωνίου όλοι οι αγωνιζόμενοι πρέπει να βρίσκονται στο χώρο της συνάντησης στις 12:00.
Η επιτυχία του πρώτου μαραθωνίου στην Αθήνα το 1896.
Το επόμενο επεισόδιο αυτού του θρυλικού πρώτου μαραθωνίου στην παγκόσμια ιστορία είναι γνωστό. Παραδόξως, ο Έλληνας αναπληρωματικός δρομέας Spiridon Louis κέρδισε και υπάρχουν πολλοί μύθοι που περιπλέκονται γύρω από αυτό. Η νίκη του Λούις έναντι ενός άλλου Έλληνα, ενός Ούγγρου και επτά ακόμη Ελλήνων είναι ακόμα πιο θρυλική γιατί κέρδισε τον πολύ ευνοημένο Γάλλο Albin Lermusiaux, τον Αμερικανό Arthur Blake και τον Αυστραλό Edwin Flack. Και οι τρεις τα παράτησαν στο τελευταίο τρίτο της διαδρομής. Αυτό προφανώς οφειλόταν στην έλλειψη γλυκογόνου για την εξισορρόπηση του λιπομεταβολισμού τους. Μόνο ο Ούγγρος Gyola Keller μπορούσε να κρατήσει αρκετά καλά και ήταν τρίτος, επτά λεπτά πίσω από τον Louis. Ο Έλληνας Χαρίλαος Βασιλάκος στη δεύτερη θέση πέρασε τη γραμμή του τερματισμού λίγο πριν από αυτό. Η υπεροχή του Λούις ήταν ξεκάθαρη. Ο ελληνικός λαός ενθουσιάστηκε με αυτόν τον πρώτο Έλληνα Ολυμπιονίκη μετά από τόσους πολλούς Αμερικανούς νικητές τις προηγούμενες ημέρες.
Ο Λούις έγινε ήρωας και την ημέρα λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων έλαβε το ασημένιο τρόπαιο, χορηγούμενο από τον Michel Bréal, από τον Βασιλιά. Το τρόπαιο βρίσκεται ακόμη και σήμερα στην κατοχή του εγγονού του.
Στις 10 Απριλίου 1906, ο Βικέλας τίμησε τον Bréal ως τον άνθρωπο πίσω από την ιδέα του μαραθωνίου, στέλνοντας ένα τηλεγράφημα στο Παρίσι για την επιτυχημένη διεξαγωγή του αγώνα και τον νικητή Spiridon Louis. Ο Bréal τον ευχαρίστησε με μια πολύ φιλική επιστολή την επόμενη μέρα (11 Απριλίου 1896) και συνεχάρη τον Βικέλα για την επιτυχία των Αγώνων και το ελληνικό ζήτημα, παρόλο που η φήμη ήταν διαφορετική από ό,τι περίμενε ο Coubertin.
Μεταγενέστερες αναφορές στον μαραθώνιο από τους Bréal και Coubertin
Στην τελείως αραιή αλληλογραφία του Bréal στον Coubertin βρίσκουμε, στα μεταγενέστερα χρόνια, δύο ακόμη σημεία σχετικά με την έναρξη του μαραθωνίου: Στις αρχές του 1905, όταν ο Coubertin τον ενημέρωσε για την ιδέα των Ολυμπιακών Αγώνων που διεξάγονταν στη Ρώμη και στη συνέχεια ως ο Ο κλασικός φιλόλογος ζήτησε τη γνώμη του, ο Bréal όχι μόνο χαιρέτισε την επιλογή της Ρώμης ως αθλητικού χώρου, αλλά έγραψε στο τέλος της επιστολής: «Αν υπήρχε χώρος για έναν νέο μαραθώνιο, ευχαρίστως θα ανανέωνα την υποστήριξή μου, όπως έκανα δέκα χρόνια πριν."
Η τελευταία φράση αυτής της επιστολής είναι μια πολύ ωραία προσθήκη γιατί ο Bréal έγραψε στον Coubertin: «Ίσως αυτό θα με πείσει να βιαστώ και να σε συναντήσω εκεί για να σε χειροκροτήσω».
Με αυτό το Bréal πρέπει να εννοούσε ότι, παρά την προχωρημένη ηλικία του, μπορούσε ακόμα να φανταστεί ότι έκανε ένα ταξίδι στη Ρώμη, προκειμένου να παρακολουθήσει τον μαραθώνιο στην αιώνια πόλη. Μια άλλη φορά ο Bréal αναφέρεται στην ιδέα του σε ένα σύντομο σημείωμα σε μια αχρονολόγητη κάρτα επίσκεψης που θα μπορούσε να είχε στείλει στον Coubertin, το καλοκαίρι του 1909, το νωρίτερο. Μετά τον ευχαρίστησε που έστειλε τα πρώτα απομνημονεύματα του Coubertin. που εκδόθηκαν στο Παρίσι με τον τίτλο «A Twenty-one Year Campaign». Έγραψε ότι ακόμα δεν είχε βρει τον χρόνο να διαβάσει αν ο Coubertin είχε αφιερώσει μια θέση στον μαραθώνιο. Πρόσθεσε σεμνά ότι στο μεταξύ το όνομα του μαραθωνίου θα είχε εδραιωθεί σταθερά στο αθλητικό λεξιλόγιο. Ο Bréal δεν χρειάζεται να ανησυχεί γιατί ο Coubertin είχε αναγνωρίσει με σεβασμό τον ρόλο του Bréal στην εισαγωγή του μαραθωνίου και τον είχε διατηρήσει στα απομνημονεύματά του στο κεφάλαιο «Η ίδρυση της ΔΟΕ το 1894».
Αν εξετάσουμε συστηματικά τα άλλα κείμενα του Coubertin αναζητώντας τον Michel Bréal ως εμπνευστή του μαραθωνίου, βρίσκουμε συνολικά εννέα σημεία σε γαλλικά άρθρα και ένα ακόμη στα αγγλικά. Βρίσκουμε 23 αναφορές στα αγγλικά κείμενα που τοποθετούν τον μαραθώνιο, ως ειδική πειθαρχία, σε μια δική του κατηγορία στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. Και πέντε φορές όταν αντιστοιχεί στο όνομα και την ιδέα του Bréal. Σε ένα μόνο κείμενο ο Coubertin κάνει περισσότερες λεπτομέρειες για την αρχαία προέλευση του θρύλου των Αθηναίων πολεμιστών.
Στο τετράτομο έργο του που δημοσιεύτηκε το 1926, ο Coubertin περιγράφει, μεταξύ άλλων, τη μάχη του Μαραθώνα στο πλαίσιο των Πολέμων του Liberatin κατά των Περσών, χωρίς να αναφέρει τον θρυλικό Αθηναίο πολεμιστή ως τον πρώτο μαραθωνοδρόμο. Ο Coubertin αναφέρει τον Γάλλο, Adolphe Hatzfeld, εκδότη πολλών κλασικών περιοδικών από τα σχολικά χρόνια του Coubertin με τους Ιησουίτες, αλλά χωρίς ακριβείς αναφορές.
Παράρτημα στην αλληλογραφία του Michel Bréal στον Coubertin
Σε αυτό το τελευταίο μέρος πρέπει να γίνουν μερικές παρατηρήσεις σχετικά με το υπόλοιπο περιεχόμενο των επιστολών και των καρτών του Michel Bréal προς τον Pierre de Coubertin, ειδικά άλλα θέματα που αναφέρονται στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Σε μια επιστολή της 15ης Φεβρουαρίου 1897, την οποία ο Coubertin ανέφερε επίσης στα απομνημονεύματά του «A Twenty-One Year Campaign», ο Michel Bréal επιβεβαίωσε την πρόσκλησή του στον Coubertin να δώσει μια διάλεξη στην Ένωση Ελλήνων Φοιτητών στο Παρίσι τον Μάρτιο του 1897. Εδώ ο Coubertin ήθελε να επιβεβαιώσει την υποστήριξή του σε αυτούς σε σχέση με τις ελληνοτουρκικές συγκρούσεις, που προκλήθηκαν από τον πόλεμο στην Κρήτη που προφανώς είχε κυλήσει στους φοιτητές στο Παρίσι. Η διάλεξη του Coubertin δεν έχει καταγραφεί πουθενά, αλλά στην υπόσχεση του Bréal να παρακολουθήσει τη διάλεξη επαίνεσε τον Coubertin για την ευθύνη του ελληνικού προβλήματος.
Την ίδια χρονιά, στις 5 Ιουλίου 1897, ο Bréal ευχαριστεί τον Coubertin για την πρόσκληση στο Ολυμπιακό Συνέδριο στη Χάβρη από τις 23 έως τις 30 Ιουλίου, αλλά ζητά συγγνώμη που πραγματικά δεν μπορούσε να συνεισφέρει τίποτα σε ένα συνέδριο για τη φυσική αγωγή. Επαινεί τον Coubertin για τη δέσμευσή του και γράφει αυτή τη σημαντική φράση: «Πετυχαίνεις περισσότερα για τη νέα γενιά από όλες τις διαλέξεις Παιδαγωγικής. Θα ήθελα πολύ να δεχτώ την τιμή, Palmes académiques για επιτεύγματα στο εκπαιδευτικό σύστημα, προκειμένου να είμαι ανάμεσα στους δρομείς και τους παλαιστές που πρόκειται να τιμήσετε."
Φαίνεται ότι μόλις οκτώ χρόνια αργότερα, στις 21 Απριλίου 1905, ο Bréal ξαναπήρε γραπτή επαφή με τον Coubertin. Στην προαναφερθείσα επιστολή ο Bréal είναι πολύ θετικός για την ιδέα του Coubertin να διοργανώσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1908 στη Ρώμη. Ωστόσο, αυτό που φαινόταν πιο σημαντικό για την ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, υποστήριξε πλήρως την πρόθεση του Coubertin να διοργανώσει διαγωνισμούς τέχνης παράλληλα με αθλητικούς αγώνες. Ο Coubertin είχε γράψει για πρώτη φορά στο «Figaro» στις 16 Ιουνίου 1904 ότι ο χρόνος έχει ωριμάσει για να οδηγήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες σε μια νέα εποχή και, όπως στην αρχαιότητα, να συνδυάσει τους αθλητικούς αγώνες με τη λογοτεχνική και καλλιτεχνική αρμονία.
Ο Bréal το επιβεβαίωσε και του ειδοποίησε εκ των προτέρων ένα άρθρο σε ένα από τα επόμενα τεύχη της «Revue de Paris» στο οποίο θα παρουσιαζόταν η αλληλεπίδραση της Αρχαίας Ελλάδας με τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Σε μια περαιτέρω επιστολή της 16ης Μαΐου 1907, ο Bréal ζητά συγγνώμη που χρειάστηκε να αρνηθεί το αίτημα του Coubertin να ενταχθεί στην νεοϊδρυθείσα οργάνωσή του, ειδικά καθώς ηθικά θα ήθελε να την είχε υποστηρίξει. Ο μόνος οργανισμός στον οποίο θα μπορούσε να αναφερόταν ήταν ο οργανισμός του Λαϊκού Αθλητισμού (Société des Sports populaires) που είχε ιδρύσει ο Coubertin τον προηγούμενο χρόνο. Το πρώτο βιβλίο της τριλογίας, «Η Εκπαίδευση των Εφήβων στον Εικοστό Αιώνα», που προφανώς είχε στείλει ο Coubertin στη Bréal θα πρέπει να επιστήσει την προσοχή σε αυτό, ειδικά καθώς ήθελε να δημιουργήσει ένα νέο λαϊκό αθλητικό κίνημα στη Γαλλία για την εργατική τάξη.
Η τελευταία ηχογραφημένη επιστολή με ημερομηνία 23 Μαΐου 1908 είναι δύσκολο να ερμηνευτεί. Ο Bréal φαίνεται να δίνει στον Coubertin μια απάντηση στην πρόσκλησή του σε ένα δημοφιλές αθλητικό γεγονός. Ο ίδιος δεν ήταν πια καλός στα πόδια του και θα ξεχώριζε μόνο αρνητικά μεταξύ των αθλητών. Ενδιαφέρουσα, για εκείνη την εποχή, είναι η αναφορά του Bréal ότι η φυσική αγωγή ειδικά είναι το καλύτερο φάρμακο για την καταπολέμηση της πορνογραφίας, για την οποία μιλούνταν δημόσια και σε ειδικούς κύκλους. Γι' αυτό πίστευε ότι μια κυβέρνηση που έπαιρνε πραγματικά τα πράγματα στα σοβαρά, έπρεπε να στηρίξει μια τέτοια πρωτοβουλία όπως το δημοφιλές άθλημα για τη νέα γενιά.
Για εμάς σήμερα, αυτή η επιστολή ολοκληρώνει τον κύκλο των επαφών που μπορεί να αποδειχθεί, μεταξύ του Michel Brèal και του Pierre de Coubertin, ή μάλλον από τον Coubertin στον Bréal.
Συμπερασματική αξιολόγηση της σχέσης μεταξύ Bréal και Coubertin
Στις αρχές της δεκαετίας του 1890, ο νεαρός Coubertin είχε ήδη αναγνωρίσει πόσο σημαντικό θα μπορούσε να είναι να έχει την υποστήριξη ενός τόσο αξιοσέβαστου ακαδημαϊκού όπως ο Michel Bréal, ακόμα κι αν οι δραστηριότητες του Brèal ήταν μόνο σε συμβουλευτική μορφή. Από τις επιστολές και τις κάρτες μπορεί να υποτεθεί ότι ο Brèal εκτιμούσε πολύ τον νεαρό βαρόνο και ήθελε να υποστηρίξει ηθικά τις δραστηριότητές του.
Η πολύ ευγενική μορφή του χαιρετισμού άλλαξε στα τελευταία γράμματα σε πιο δυνατούς φιλικούς χαιρετισμούς με τις λέξεις «bien affectueusement» ή στην τελευταία επιστολή με ημερομηνία 23 Μαΐου 1908, ακόμη και «votre bien sympathiquement Michel Bréal».
Ωστόσο, όλα τα γράμματα, όσο και αν έχουν μια μορφή διεύθυνσης, γράφονται με «Αγαπητέ κύριε». Αυτό δείχνει ότι σε όλη τους τη ζωή υπήρχε μια συγκεκριμένη απόσταση μεταξύ τους. Αυτό δεν ήταν το ίδιο με τη σχέση του Coubertin με τον Jules Simon που έγινε μια πιο πατρική σχέση. Ωστόσο, μου φαίνεται ότι η σχέση του Michel Bréal με τον Coubertin ήταν ιδιαίτερης ποιότητας επειδή ο Coubertin, σε ερωτήσεις σχετικά με την αρχαιότητα, προφανώς ζητούσε τη συμβουλή του και τον κράτησε τακτικά στην εικόνα για τουλάχιστον δεκαπέντε χρόνια μεταξύ 1894 και 1909. Αν το συγκρίνετε αυτό Η ανταλλαγή αλληλογραφίας με εκείνη από τον Κουμπερτέν στον Αμερικανό Πρόεδρο Θίοντορ Ρούσβελτ δεν περιέχει ένα συνεχές θέμα. Η φόρμουλα του Coubertin να αποκτήσει στενή επαφή με πολιτικούς και σημαντικούς διανοούμενους μέσω της αποστολής βιβλίων και επιστολών είχε περιορισμένη μόνο επιτυχία.
Γεγονός είναι ότι ο Coubertin στα πολλά του γραπτά δεν αρνήθηκε ποτέ τον ρόλο του Bréal ως εμπνευστή του Μαραθωνίου, αλλά ποτέ δεν τον τόνισε ιδιαίτερα. Αυτό δείχνει ένα τυπικό στυλ για τον Coubertin. Ήθελε το έργο της ζωής του, στο μέτρο του δυνατού, να φέρει τη δική του προσωπική σφραγίδα. Στην περίπτωση του Michel Bréal, ενώ ο ρόλος του δεν αμφισβητήθηκε ποτέ, δεν μπορούσε να αποκομίσει οφέλη από αυτό.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
1. Βλέπε Norbert Müller, Hundred Years of Olympic Congresses 1894-1994 (Lausanne : IOC, 1994), 34-47. [Les débuts: Paris 1894]
2. Βλέπε Πρόγραμμα του Ιδρυτικού Συνεδρίου της ΔΟΕ, Επίτιμα μέλη, στο Pierre de Coubertin. Ολυμπισμός. Επιλεγμένα γραπτά, επιμ. Norbert Müller and IOC (Lausanne: IOC, 1894), 306.
3. Pierre de Coubertin, Une Campagne de vingt-et-un ans (Παρίσι: Libr. d'Education Physique, 1909), 96.
4. Γαλλική ονομασία: Comité pour la propagation des exercices physiques and l'éducation.
5. Βλέπε Le Congrès de Paris. Le Banquet, Bulletin du Comité international des Jeux olympiques, αρ.1 (Ιούλιος 1894), 2.
6. Pierre de Coubertin, Une Campagne de vingt-et-un ans (Παρίσι: Libr. d'Education Physique, 1909), 96 : « …Tout autre était le sentiment de M. Michel Bréal qui suivit attentivement les travaux du Congrès, prononça au baquet de clôture un très éloquent discours et à quelques temps de là m'écrivit pour aux doner Olympiques une 'Coupe de Marathon' « .
7. Letter Bréal to Coubertin, Glion/Swizzerland 15 Σεπτεμβρίου 1894. (Αρχεία ΔΟΕ)
8. Βλ. Norbert Müller and Otto Schantz, Βιβλιογραφία. Pierre de Coubertin (Λωζάνη : CIPC, 1991).
9. Βλέπε B. Wirkus, Der pragmatische Historismus Pierre de Coubertins, στο Der Mensch im Sport (Schorndorf : Hofmann, 1976), 32-45.
10. Guilde du Livre Lausanne, επιμ., Catalog de la Bibliothèque du Baron Pierre de Coubertin (Λωζάνη: Guilde du Livre, 1944).
11. Βλέπε Norbert Müller, Coubertin und die Antike. Νικηφόρος, Τόμ. 10 (1997), 289-302.
12. Βλ. H. Gillmeister, Olympische Brückenschläge. Merkwürdiges aus Αθήνα 2004: Μαραθώνιος. SID, Düsseldorf 22 Αυγούστου 2004.
13. M. Bréal, De l`enseignement des langues anciences (Παρίσι: Hachette, 1891).
14. Γαλλικό πρωτότυπο κείμενο: Program des Jeux Olympiques de 1896, Bulletin du Comité International des Jeux Olympiques 2, αρ. 3 (1896), 1: Αθλητικά μαθήματα Αθλητισμού à Pied: 100 Mètres, 400 Mètres, 800 Mètres et 1,500 Mètres Plat, 110 Mètres Haies. Concours : Sauts en longueur et hauteur (τρέξιμο εις μήκος και άλμα εις ύψος) ; Saut à la perche (Pole vault) : Lancement du poids (Βάζοντας το βάρος) et du disque.- Les règlements seront ceux de l'Amateur Athletic Association d'Angleterre. Courses à pied, dite de Marathon, sur la distance de 48 kilomètres, de Marathon à Athènes, pour la coupe offerte par M. Michel Bréal, membre de l'Institut de France.
15. Επιστολή M. Bréal προς Δ. Βικέλα, σελ. l, 9 Ιανουαρίου 1896. EBE (National Archives Athenes), Box 918. Ανατύπωση στο: Κώστας Γεωργιάδης, Die ideengeschichtliche Grundlage der Erneuerung der Olympischen Spiele im 19. Jahrhundert in Griechenland und ihre Umsetzung Athen. (PhD diss. University of Mainz/GER 1999, Kassel: Agon, 2000), 638.
16. Γαλλικό πρωτότυπο κείμενο : « Surtout ne partez pas pour Athènes sans que je vous ai donné quelque chose à emporter. » (Αρχεία ΔΟΕ)
17. Βλ. Bulletin du Comité International des Jeux Olympiques, αρ. 4, April 1896, 1.
18. Βλ. Karl Lennartz, Der Marathonlauf – 1896 die Königsdisziplin, στο Die Olympischen Spiele 1896 στην Αθήνα. Erläuterungen zum Neudruck des Offiziellen Berichts (Kassel: Agon, 1996), 126-132.
19. Παράθεση Karl Lennartz, ό.π., 127.
20. Παράθεση Karl Lennartz, ό.π.
21. Πρόγραμμα λεπτομέρειας pour les Sports athlétiques et la gymnastique. Στο: Les jeux Olympiques. Supplément au no 4 du Messager d'Athènes. Αθήνα 3/15 Φεβρουαρίου 1896, αρ. 2., 7
22. Παράθεση Karl Lennartz, ό.π.
23. Επιστολή του M. Bréal προς τον D. Vikelas, Παρίσι 11 Απριλίου 1896. EBE (National Archives Athenes, Box 865. Ανατύπωση στο: Γεωργιάδης, Die ideengeschichtliche Grundlage der Erneuerung der Olympischen Spiele…, 693-46
Γαλλικό πρωτότυπο .
texte : «S'il ya place pour une nouvelle course de Marathon, je renouvellerai bien volontiers mon hommage d'il ya 10 ans , Letter Bréal to Coubertin, Παρίσι 21 Απριλίου 1905 : « Peut-être cela me donnera-t-il des jambes pour aller vous trouver et vous applaudir.» Επιστολή Bréal προς Coubertin, Παρίσι 21 Απριλίου 1905, (Αρχεία ΔΟΕ
26. Βλέπε Pierre de Coubertin, Une Campagne de ). -et-un ans (1887-1908), (Παρίσι: Librairie de l'Éducation physique, 1909.
Γαλλικό πρωτότυπο κείμενο: „Merci, cher Monsieur, pour votre intéressant livre que me rappelle bien des noms a Miss). Je n'ai pas encore le temps de voir si vous avez accordé un souvenir à la Course de Marathon , μην το ονομάζετε πριν από τη στιγμή και το λεξιλόγιο των σπορ. Votre campagne de 21 ans se termine en pleine victoire.» Επισκεπτήριο χωρίς ημερομηνία. (Αρχεία ΔΟΕ).
28. Πρβλ
. Κουμπερτέν. Textes Choisis. Τόμος 1 «Αποκάλυψη», Τόμ. 2 “Olympisme”, Vol. 3 «Sports pratiques», (Hildesheim, Ζυρίχη, Νέα Υόρκη: Weidmann, 1986).
30. Βλ. Norbert Müller, επιμ., Pierre de Coubertin. Επιλεγμένα γραπτά (Λωζάνη: ΔΟΕ, 2000).
31. Βλ. A. Hatzfeld, επιμ., Platon. Nouveaux extraits (Παρίσι, 1870).
Βλέπε A. Hatzfeld, επιμ., Virgile. Όπερα (Παρίσι, 1873).
Βλέπε A. Hatzfeld, επιμ., Aristote. La poétique (Λιλ, 1899).
32. Επιστολή Michel Bréal στον Coubertin, Παρίσι 15 Φεβρουαρίου 1897 (Αρχεία ΔΟΕ).
33. Γαλλικό πρωτότυπο κείμενο : « Vous faites plus pour les générations nouvelles que tous les traités de Pédagogie. Je donnerais les palmes académiques de mon habit pour être parmi les coureurs ou les lutteurs que vous allez couronner. » Επιστολή Bréal στον Coubertin, 5 Ιουλίου 1905 (Αρχεία ΔΟΕ).
34. Βλέπε Norbert Müller, Hundred Years of Olympic Congresses 1894-1994 (Lausanne : IOC, 1994), 82. [Παρίσι 1906. Πρόσκληση προς τους καλλιτέχνες].
35. Pierre de Coubertin, L'Education des Adolescents au XXe siècle. Τομ. I : L'Education physique : La Gymnastique utilitaire (Παρίσι: Alcan, 1905, 2η έκδοση, 1906).
